2022 ОНЫ 08 ДУГААР САРЫН III-10 ХОНОГИЙН ХААЦУ-ЫН ТОЙМ МЭДЭЭ

 2022 ОНЫ 08 ДУГААР САРЫН III-10 ХОНОГИЙН ХААЦУ-ЫН ТОЙМ МЭДЭЭ

 

Цаг агаарын нөхцөл:  Аймгийн нийт нутгаар агаарын температурын дундаж 11.2-13.7⁰С дулаан,  олон жилийн дундажтай харьцуулахад  нийт сумдын нутгаар 2.6-5.2⁰С  сэрүүн байв. Нийт нутгаар агаарын  үнэмлэхүй бага температур Дархан, Шарын гол сумдын нутгаар дунджийн орчим, бусад сумдад 1.6-2.3⁰С сэрүүн байлаа. Үнэмлэхүй их температур 24.7-27.1⁰С дулаан, агаарт 30 градусаас дээш халсан өдрийн тоо нийт нутгаар ажиглагдаагүй.

 

          Зураг 1.Сумдын агаар, хөрсний температурын дундаж, ⁰С

 

Хөрсний гадаргын температурын дундаж 15.6-20.0⁰С дулаан олон жилийн дундажтай харьцуулахад Дархан суманд дунджийн орчим, бусад сумдын нутгаар 4-5⁰С сэрүүн байлаа.

Хөрсний үнэмлэхүй бага температур 0.0-4.1⁰С дулаан, хөрсний үнэмлэхүй их температур 44.6 – 54.9⁰С дулаан байлаа. Хөрсөн дээр 40 градусаас давж халсан өдрийн тоо нийт нутгаар 2-9 удаа ажиглагдсан.

Салхи:  Салхины үнэмлэхүй их хурд Шарын гол суманд 30-ны өдөр 20 м/с хүрч, бусад  нутгаар 14-17 м/с, ажиглагдсан.  10 м/с-ээс дээш салхитай өдөр 5-7 удаа ажиглагдсан.

Хур тунадас:  Нийт нутгаар 7 өдөр тунадас орж Дархан суманд 21.6 мм, Орхон суманд 37.7 мм, Шарын гол суманд 20.3 мм, Хонгор суманд 20.6 мм тунадас тус тус орсон.ОЖД-тай харьцуулахад Орхон суманд 1.6 дахин их, бусад сумдын нутгаар дунджийн орчим тунадас орсон байна.

  

Зураг 2. Сумдад орсон  хур тунадасны хэмжээ, мм

Бэлчээрийн ургамлын ажиглалт: Нийт сумдын нутгаар ширэг улалж, гичгэнэ, үетэн ургамал үр боловсорч болц гүйцсэн. Агь цэцэглэлтийн үе шат ажиглагдсан. Бэлчээрийн ургамлын дундаж өндөр 17-23 см ихэнх сумдын нутгаар ОЖД-н орчим, Шарын гол сумын нутгаар 8 см-ээр өндөр бусад нутгаар дунджийн орчим ургасан. Ургамлын ургалт Шарын гол, Дархан сумын нутгаар маш сайн бусад нутгаар хэвийн байна. Ургамлын ургац  нийт нутгаар  6-8 ц/га ургац бүрдэж Хонгор суманд дунджийн орчим, бусад нутгаар 2 ц/га-аар ахиу ургац бүрдсэн.

Бэлчээрийн хөнөөлт царцааны байнгын ажиглалт: Царцааны байнгын ажиглалтаар  сумдын бэлчээрт 1м² талбайд дунджаар 2-4 ширхэг бие гүйцсэн  царцаа ажиглагдсан, төрөл зүйлийн хувьд Сибирийн, барабений ташаа, цоохор царцаахай тоологдсон.

Таримал ургамал ажиглалт: Хонгор сумын судалгааны буудайн талбайд Алтангадас 6-р бригадын аарцан бололтын үе  шат жигдэрсэн, Алтангадас, 6-р бригад, Цайдамын талбайд бүрэн бололтын үе шат эхлээд жигдэрсэн.

Буудайн ургацын бүрдцээр 1м² талбайд дунджаар түрүүтэй иш 196-245 ширхэг, үрийн тоо 29-32 ширхэг, хөгжсөн түрүүнцэрийн тоо 15-16ш, 1000 үрийн жин 37-45 гр тодорхойлогдсон. ОЖД үзүүлэлтүүдтэй харьцуулахад түрүүтэй иш дунджаас 88-116 ширхэгээр бага, түрүүнцэр 2-3 ширхэгээр, үрийн тоо 4-10 ширхэгээр тус тус олон, 1000 үрийн жин 3-10 граммаар ахиу байна. Буудайн дундаж өндөр 67-77 см хэмжигдэж дунджийн орчим ургасан байна. Түрүүний урт 9-10 см хэмжигдсэн. Ургалтын байдал сайн.

Төмсний үзэгдэл зүйн ажиглалтаар иш навчны гулжийлтийн үе шат ажиглагдаж болц гүйцсэн. Төмсний дундаж өндөр 34 см, төмсний бүтээгдхүүнт үзүүлэлтийг тодорхойлоход 24 бутны булцууны тоо 200ш, жин 1092.3 кг, хэвийн хэмжээнд хүрсэн булцууны тоо 78 ш, жин 7.600 кг, хэвийн хэмжээтэй булцууны хувь 39, ургац 129.7 ц/га авахаар урьдчилсан баланс гарсан. Тариалангийн буудай, төмсний талбайд 18.4...20.2 мм тунадас орсон, ургамлын ургалт хэвийн.

Хөрсний чийгийн ажиглалт: Хонгор сумын судалгааны буудай, уринш, төмсний талбайн хөрсний 0-100 см гүнд чийгийн нөөцийг тодорхойлов. Нийт талбайн хөрсний ашигтай чийгийн нөөц 0-20 см гүнд 16.5...25.5 мм, 0-50 см гүнд 40.1...64.4 мм, 0-100 см гүнд  75.8...153.8 мм байв.  Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг ЧБДХязгаартай харьцуулахад:

Хөрсний гүний 0-20 см гүнд алтангадасын талбайд 55.6% ДУНД ЗЭРЭГ, 67.7-85.8% буюу ХАНГАЛТТАЙ,  0-50 см гүнд, нийт талбайд 44.6-59.5% ДУНД ЗЭРЭГ, 0-100 см гүнд цайдамын талбай 39.8% ХАНГАЛТГҮЙ, Төмсний талбай 71.3% ХАНГАЛТТАЙ бусад талбайд 44.9-47.0% ДУНД ЗЭРЭГ чийгтэй байна.

Зураг 3. Хөрсний гүний 0-100 см гүний ашигтай чийгийн нөөц, мм

Мал аж ахуйд:  Аймгийн хэмжээгээр малын усан хангамж сайн, голын усаар ундаалж байна. Мал хээлтүүлэх,  сүү сааль бэлтгэх ажил үргэлжилж, хадлан тэжээл бэлтгэх ажил эхэлж байна.

 

ТОЙМ БОЛОВСРУУЛСАН: ХААЦУ-ЫН ТЕХНИКЧ  T.НАРАНЧИМЭГ