Мэдээлэл > Уур амьсгалын өөрчлөлт, хандлага

ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, ХАНДЛАГА

Шинэчлэгдсэн: 2024-03-19 10:16:45
ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, ХАНДЛАГА

 

1. Агаар, хөрсний температур
Агаарын температур. Дархан-Уул аймгийн нутгаар сүүлийн 39 жилийн хугацаанд агаарын температурын жилийн дундаж утга нь -1.5 градусаас 2.9 градусын хооронд хэлбэлздэг. Жилийн дундаж утга хамгийн дулаан байсан 2007, 2018-2020 онуудад 1.0...2.9 градус, хамгийн хүйтэн байсан 2010, 2013, 2016, 2022, 2023 онуудад -1.0...-1.5 градус байсан бол 2023 онд 0.64 градус олон жилийн дунджийн орчим байна. (Зураг 1).
39 жилийн өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга 0.1 -аар дулаан гарсан байна. (Зураг 1).
Дархан-Уул аймгийн нутгаар жилийн агаарын үнэмлэхүй их температур 32.4....42.7 градус хүрч халдаг. 2007, 2010, 2015, 2017, 2019-2023 онуудад хамгийн халуун жилүүд болж 38.3-42.7 градус хүрч халсан. Нийт нутгаар хамгийн дулаан жил 1999 онд болж Хонгор суманд 44.5 градус, Орхон суманд 42.7 градус, Дархан суманд 42.6 градус, Шарын гол суманд 41.0 градус хүрч халсан бол 39 жилийн өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга хандлага дулааны түвшнээс 0.01 градусаар дулаан зурагдсан (Зураг 2).
Олон жилийн судалгаагаар агаарт 30 градусаас давж дулаарсан өдрүүдийн хамгийн олон тохиолдол нь Хонгор суманд 2001-2002 онуудад 54-57, Орхон суманд 2002, 2010 онуудад 44-50, Дархан суманд 2001, 2002, 2007, 2010 онуудад 42-47, Шарын гол суманд 2002 онд 42 өдөр тус тус ажиглагджээ. Нийт нутгаар 2001, 2002, 2005, 2007, 2015  онуудад ган болсон. 2023 онд олон жилийн  дунджаас Дархан, Шарын гол, Орхон, Хонгор сумдад зуны үнэмлэхүй их халалтгүй жил болсон.
Дархан-Уул аймгийн жилийн агаарын үнэмлэхүй бага температур -32.0....-46.0 градус хүрч хүйтэрдэг. Ажиглалтын 39 жилийн судалгаанаас үзэхэд  2010, 2012 онуудад  -40.0...-46.0 градус хүрч хүйтэрч байсан. 2001 оны 01 дүгээр сард Дархан суманд -43.7 градус, Хонгор суманд -48.5 градус, Орхон суманд -46.7 градус, Шарын гол суманд -44.0 градус хүрч үнэмлэхүй их хүйтэн ажиглагдсан байна. 39 жилийн өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга өөрчлөлтгүй байна. (Зураг 3).
Олон жилийн судалгаагаар агаарт 30 градусаас давж хүйтэрсэн өдрүүдийн хамгийн олон тохиолдол нь Дархан суманд 1984, 1985 онуудад 61-65 өдөр, Хонгор суманд 2001, 2005, 2012 онуудад 75-80 өдөр, Шарын гол суманд 2010, 2012 онуудад 52-59 өдөр, Орхон суманд 1985, 2005 онуудад 66-78 өдөр тус тус ажиглагдаж, цаг агаарын нөхцөл хүндэрч байсан бол сүүлийн 2018 оноос хойш өвлийн улирлын үнэмлэхүй их хүйтэн утганд хүрэхгүй дулаан жилүүд болсон. 2023 он нь 2 дахь хүйтэн утга ажиглагдсан байна.
Хөрсний температур. Хөрсний гадаргын үнэмлэхүй их температур олон жилийн дундаж 63.1 градус дулаан байдаг. 2000, 2001, 2010 онуудад 67.5-71.2 градус хүрч олон жилийн  дунджаас илүү халсан. 1992, 1993 онуудад 51.0 градус, олон жилийн дунджаас 12.1 градусаар сэрүүн болжээ. Хөрсний гадаргын үнэмлэхүй их халалт Дархан суманд 68.7 градус (2022), Шарын гол суманд 71.2 градус (2010), Хонгор 65.3 (1999), Орхон суманд 67.7 градус (2001) тус тус ажиглагдсан. Жилүүдийн өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга 0.18 градусаар дулаарсан байна (Зураг 4).
 
Хөрсний гадаргын үнэмлэхүй бага температур -36.3...-49.2 градус хүрдэг., 2010, 2012 онуудад -44.0...-49.5 градус хүрч хүйтэрсэн байна. Ажиглалтын 38 жилийн хугацаанд хөрсөн дээр 1999 оны 1 дүгээр сард Дархан суманд -49.2 градус, 2001 оны 1 дүгээр сард Шарын гол суманд -47.3 градус, Хонгор суманд -49.0 градус, 1999 оны 1 дүгээр сард Орхон суманд -49.6 градус хүрч үнэмлэхүй хүйтэн ажиглагдсан. 39 жилийн өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга өөрчлөлтгүй байна (Зураг 5)
 

2. Хур тунадас

Дархан-Уул аймгийн нутгаар олон жилийн дунджаар жилд 295-307 мм хур тунадас унадаг. Хур тунадасны 39 жилийн дунджийн явцаас харахад  2021 онд хамгийн их  451.2 мм, 1996 онд хамгийн бага 187.5 мм тунадас унасан байна.Тунадасны жилийн дундаж явцаас харахад 1984-2007 он хүртэл 187.5-411.5 мм-ийн хооронд хэлбэлзэж байсан ба 2008-2021 онд хүртэл 276.7-525.7 мм хур тунадасны хэлбэлзэж орсон байна. өөрчлөлтийн шугаман трендийн тэгшитгэлийн өнцгийн итгэлцүүр (a-коэффициент)-ийн утга 1.4 мм-ээр нэмэгдсэн байна (Зураг 6).

Салхи. Олон жилийн судалгаагаар хойд, баруун хойд, өмнийн салхи ноёлдог бол 2023 онд  хойд, зүүн хойд ба өмнө зүгээс давамгай салхилжээ. (Зураг 7,8).

Олон жилийн дунджаар Салхины хурдны дундаж 2.4 м/сек, 2023 онд 2.0 м/сек болж 0.4 м/сек-ээр бага салхитай байлаа (зураг 7,8).

Салхины үнэмлэхүй их хурд Дархан, Орхон, Хонгор суманд 22 м/сек, Шарын гол суманд 27 м/сек хүрч салхилсан. 10 м/с-ээс дээш хурдтай салхитай өдөр Дархан суманд 112, Хонгор суманд 82, Орхон суманд 82, Шарын гол суманд 142 удаа тохиолдсон байна. 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       
Уур амьсгалын салбар
2024.02.26
                                                                                                           

Холбоотой мэдээний жагсаалт

Гарчиг Үүсгэсэн огноо Шинэчлэгдсэн огноо Хандалт
ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, ХАНДЛАГА 2022-02-18 2024-03-19 1356
ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН 2020 ОНЫ УУР АМЬСГАЛЫН ТОЙМ 2018-02-22 2024-03-19 1827
ДАРХАН-УУЛ АЙМАГ ОРЧМЫН УУР АМЬСГАЛЫН ХАНДЛАГА 2017-05-09 2024-03-19 3008