ДАРХАН-УУЛ АЙМАГ ОРЧМЫН 2018 ОНЫ ТАРИАЛАЛТЫН ҮЕИЙН ЦАГ АГААРЫН НӨХЦЛИЙН ТОЙМ

Агаар, хөрсний температур: Дархан-Уул аймгийн нийт нутгаар 4 дүгээр сард 4.4...6.4 градус, 5 дугаар сард 11.7...14.2 градусаар дулаан байлаа.

4, 5 дугаар сарын агаарын температурын дунджийг УАД-тай харьцуулахад  4 дүгээр сард  Дархан, Орхон, Хонгор сумдад дунджаас 1.0-2.4 градусаар дулаан,  Шарын гол суманд УАД-ийн орчим, 5 дугаар сард Дархан суманд 2.3 градус дулаан,  бусад сумдад УАД-ийн орчим  дулаан байлаа.

 

          Зураг 1.  Хаврын улирлын агаарын температурын явц

 

2018 оны хавар аймгийн нийт нутгаар 4 дүгээр сарын 14 –нөөс 5⁰С –ыг дайрч, үүнээс  8 хоногийн дараа 10⁰С –ыг дайрч тогтвортой дулаарсан байна. 

Дархан-Уул аймгийн тариалалтын үеийн агаар, хөрсний температурын үнэмлэхүй их ба бага утгуудыг хүснэгтээр үзүүлбэл:

 

Хүснэгт 1.   Агаар, хөрсний температурын   үнэмлэхүй их,

бага утгууд

 

       

Тариалалтын үеийн агаар, хөрсний үнэмлэхүй бага температур 4 дүгээр сард тохиолддог. Агаарын үнэмлэхүй бага температур -11.1....-14.2 градус хүйтэн байсан нь УАД-тай харьцуулахад Дархан, Шарын гол сумдад дунджийн орчим, бусад сумдын нутгаар нутгаар 2.3...2.5 градусаар дулаан, хөрсний гадаргын үнэмлэхүй бага температур нийт сумдаар -12.0...-21.0 градус хүйтэн, УАД-тай харьцуулахад Шарын гол суманд 5.8 градусаар хүйтэн  бусад сумдын нутгаар   2.0...3.5 градусаар  дулаан  байв.

2018 оны 5 дугаар сард агаарын үнэмлэхүй их температур нийт нутгаар 28.8...36.5 градус дулаан УАД-тай харьцуулахад Орхон суманд дунджаас 3.6 градусаар сэрүүн, бусад сумдад 4.0-4.3 градусаар дулаан.

Хур тунадас: 2018 оны хаврын улиралд 6-8  өдөр тунадас орж,  Дархан суманд 32.5 мм,  Хонгор суманд 25.0 мм, Шарын гол суманд 10.2 мм, Орхон суманд 8.3 мм тунадас унасан байна.

 

                                

 

4 дүгээр сард Шарын гол суманд УАД-аас бага, бусад сумдад дунджийн орчим, 5 дугаар сард нийт сумдын нутгаар дунджаас бага  тунадас унасан.

         Салхи: Хаврын улиралд салхины хурдны дундаж 2.8-3.2 м/с, үнэмлэхүй их хурд 14-22 м/с, 10 м/с-ээс дээш хурдтай салхитай өдрийн тоо  4 дүгээр сард 11-21 өдөр, 5 дугаар сард 17-24 өдөр тус тус ажиглагдлаа. 

Цаг агаарын үзэгдэл: Дархан-Уул аймгийн нийт нутгаар 4 дүгээр сард нийт нутгаар орон шуурга-8, явган шороон шуурга-31, шороон шуурга 9, 5 дугаар сард нийт нутгаар орон шуурга-1, явган шороон шуурга-29, шороон шуурга 3 удаа тус тус ажиглагдсан байна.

Газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн талаар: Дархан-Уул аймгийн нутгаар үр тариа,  төмс хүнсний ногоо 5 сарын 4-нөөс үр тариа. төмс хүнсний ногоо тариалах ажил эхэлж, 5 дугаар сарын гуравдугаар 10 хоногийн дунд үеэр үр тариа, төмс тарих ажил дууссан. Хүнсний ногоо, тэжээлийн  ургамал тариалах ажил үргэлжилэн явагдаж байна.

Улаанбуудайн үр суулгалт судалгааны Алтангадасын талбайд 5 дугаар сарын 10,  Цайдамын талбайд 5 дугаар сарын 9, 6-р бригадын талбайд 5 дугаар сарын 14 нд “Дархан-144” сортын үр суулгасан. УГТХ-гийн туршлагын талбай, Хонгор сумын төмсний талбайд гала сортын  үрийг тус тус тариалсан. Тариалалт явагдах хугацаанд хөрсний чийгийн нөөц хангалттай байсан ч салхи шуургатай, өдөр шөнийн температурын хэлбэлзэл ихтэй, цаг агаар тааламж муутай  байлаа.      

Таримал ургамлын судалгаа: Хонгор сумын судалгааны талбайнуудад тариалсан улаанбуудайн цухуйлтын үе шат  бүх талбайд 5  дугаар сарын  24-нд   эхлэн,   28-нд жигдэрсэн.

Жимсний модны ургалтын байдал: Чацарганы модны нахианы хөөлт 4 дүгээр сарын дунд 10 хоногт, нахианы задралын үе шат  III-10 хоногийн дунд үеэр явагдаж, 5 дугаар сарын 14 нд  цэцэглэлтийн үе шат эхэлсэн. Үхрийн нүдний модны нахианы задрал 4 дүгээр сарын дунд арав хоногт  жигдэрсэн. Жимс модны  ургалтын байдал сайн.

Хөрсний чийг:  Хаврын хөрсний угтвар чийгийн нөөцийг бэлчээрийн болон таримлын талбайд 4 дүгээр сарын 3-нд тодорхойлсон. Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулж үнэлэхэд: 

 

Хүснэгт 2. Хаврын хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулсан үнэлгээ

 /Уринштай талбай  /2018 он/

 

 

Хүснэг 3. Дархан-Уул аймгийн 2018 оны хаврын хөрсний

угтвар чийгийн нөөц  /гуурстай талбайд/:

 

 

Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулахад  бүх талбайд чийгийн хангалт сайн байлаа. Хөрсний чийгийн ажиглалтыг 5 дугаар сарын 8 наас эхлэн тодорхойлсон. Хэмжилтийн дүнгээс харахад Ашигтай чийгийн нөөц өмнөх 10 хоногоос 0-20 см –ийн гүнд Цайдамын талбайд өөрчлөлтгүй бусад талбайд 2.4-6.2 мм-ээр багассан, 6-р бригадын талбайн чийг 2.6 мм-ээр нэмэгдсэн.

 

Зураг 3. Хөрсний 0-20 см гүний ашигтай чийгийн нөөц, мм

 

Зураг 4. Хөрсний 0-50 см гүний ашигтай чийгийн нөөц, мм

 

                          

   Зураг 5. Хөрсний 0-100 см гүний ашигтай чийгийн нөөц, мм

 

0-50 см гүнд  6-р бригадын талбай өөрчлөлтгүй бусад талбайд 1.9-12.4 мм-ээр бага   0-100 см гүнд  6-р бригадын талбай 14.1 мм-ээр нэмэгдсэн, бусад талбай 8.5-16.0 мм–ээр буурсан байна.

Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулахад   0-20 см  гүнд бүх талбай дунд зэрэг чийгтэй, 0-50 см гүнд 6-р бригадын талбай дунд зэргийн чийгтэй бусад талбай хангалттай, 0-100 см гүнд  бүх талбайн чийгийн нөөц  хангалттай сайн байна.

Тайлбар: УАД-Уур амьсгалын дундаж

               

 

 

ТОЙМ БИЧСЭН:

ХААЦУ-ЫН ЕРӨНХИЙ ТЕХНОЛОГИЧ М. АРИУНБУЯН