ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН 2017 ОНЫ АГРО ЦАГ УУРЫН ТОЙМ

8 дугаар сард агаарын температурын дундаж 16.5-18.0 градус дулаан буюу Дархан, Хонгор, Орхон сумдын нутгаар УАД-ийн орчим, Шарын гол суманд дунджаас 1.3 градусаар сэрүүн байв.

Аймгийн нийт нутгаар хөрсний гадаргын температурын жилийн дундаж 3.6 градус дулаан буюу  Шарын гол суманд уур амьсгалын дунджийн орчим, бусад сумдад 1.1-3.0 градусаар  тус тус дулаан байлаа.

Хур тунадас:   

Дархан-Уул аймгийн нутгаар уур амьсгалын дунджаар жилд 301.2 мм хур тунадас унадаг ба 2017 онд 360.0 мм орсон нь дунджийн орчим тунадас унасан байна.

2017 онд ургамлын ургалтын хугацааны эхэн болон дунд үеэр 5 дугаар сард нийт нутгаар 22.0-37.6 мм буюу УАД-ийн орчим, 6-7 дугаар сард УАД-аас 7.6-23.4 мм бага, 8 дугаар сард УАД-ийн орчим, 9 дүгээр сард УАД-аас 40.2-53.0 мм их хур тунадас унажээ.

Цасан бүрхүүл:

2016 оны 11,12 дугаар сар, 2017 оны 1 дүгээр сард өвөлжилтийн байдал хүндрэх нөхцөл үүссэн.

Дархан-Уул аймгийн нутгаар хамгийн их цастай үе буюу 1 дүгээр сарын 3-р хоног, 2 дугаар сард уур амьсгалын дунджаар цасны дундаж зузаан 10-13 см, Дархан, Шарын гол сумдын нутаг, Хонгор сумын нутгийн зүүн хэсгээр цасны дундаж нягт 0.18-0.20 г/см³, Хонгор сумын бусад хэсэг, Орхон сумын нутгаар 0.13-0.15 г/см³ байдаг.

2016-2017 оны өвөл Дархан сумын нутгаар цасны дундаж зузаан УАД-аас 16 см-ээр их, цасны дундаж нягт 0.03-0.06 г/см³–ээр их байгаа нь цагаанаар зудтай гэж үнэлэгдэж байна.

МУ-ын ЗГ-ын 286 дугаар тогтоолын зудыг үнэлэх шалгууруураар үнэлэхэд Дархан-Уул аймгийн ихэнх хэмжилтийн цэгүүдийн цасны дундаж зузаан, агаарын температур хүйтний шалгуур үзүүлэлтүүдийн критерийг давж “ЦАГААН ЗУДТАЙ”  нөхцөлөөр үнэлэгдэж  ялангуяа Орхон сумын нйит нутаг, Хонгор сумын хойд, зүүн, зүүн хойд хэсгээр хамгийн хүнд нөхцөлтэй өвөлжсөн. 

АГРО ЦАГ УУРЫН НӨХЦӨЛ

2017 онд Дархан –Уул аймгийн нутгаар 3 дугаар сарын 2-р 10 хоногийн сүүлчээр цасан бүрхүүл ханзран,  3-р 10 хоногийн дунд үеэс цасан бүрхүүл арилсан ч  4 дүгээр сарын 16-нд цас орж 1-5 см зузаантай цасан бүрхүүл тогтон маргааш нь бүрэн хайлсан. 5 дугаар сарын 4-ний өдөр Дархан, Хонгор, Шарын гол сумдад цас дахин орж  9-10 баллын цасан бүрхүүл 1 хоног тогтож,  цасны дундаж зузаан 1-4 см,  5-нд бүрэн хайлсан.

Хөрсний гадаргын өнгөн хэсэг гэсэх хугацаа уур амьсгалын дунджаар 3 дугаар сарын 2-р 10 хоногийн сүүлч, 4 дүгээр сарын эхээр ажиглагдаж, хөрс бүрэн гэсч дуусах хугацаа 4 дүгээр сарын 28-наас 5 дугаар сарын 2-ны хооронд бүрэн гэсч дуусдаг. Харин 2017 оны хувьд хөрс 3 сарын I-10 хоногийн  дунд үеэс гэсэж 4 дүгээр сарын I- 10 хоногийн сүүлээр  бүрэн гэссэн ба уур амьсгалын дунджаас дулаан байж эрт хавар эхэлсэн.

Зуншлагын байдал:

          6 дугаар сарын эхээр бэлчээрийн ургамал гандаж, ургамлын ургалт зогсонги байдалд орсон ч 6 дугаар сарын 2-р 10 хоногийн сүүлчээр тухайн  хур тунадас орж бэлчээрийн ургамлын ургалт, зуншлага сайжирсан ч, 7 дугаар сард агаарын температурын халалт ажиглагдаж, Орхон сумаас бусад сумдад бэлчээрийн ургамал дахин гандаж, зуншлагын байдал муудсан. 7 дугаар сард Экспедици 4 удаа хур тунадас нэмэгдүүлэх ажиллагаа явуулсанаар 7 дугаар сарын 2-р арав хоногийн сүүлчээс хөрсний чийгийн хангамж нэмэгдэж, газрын гарц, зуншлагын байдал сайжрах нөхцөл бүрдсэн.  Мал ногоонд цадаж малын тарга хүч бүх төрлөөр нэмэгдсэн.

Аймгийн нийт нутгаар бэлчээрийн ургамлын дундаж өндөр 6 дугаар сард 6-7 см, 7, 8 дугаар сард 9-12 см хүрсэн. Бэлчээрийн ургамлын өндрийг УАД өндөртэй  харьцуулахад 7-8 см-ээр нам ургасан байна.

           Ногоон ургамлын эзлэх хувь хашаалсан талбайд  70-80%-д, хашаалаагүй талбайд  66%-д хүрсэн. Гандуу байснаас ургамлын ургалт саатаж, 8 дугаар сард хур тунадас орж, ургац нэмэгдсэн ч ногоон ургамлын нөмрөг уур амьсгалын дундаж  хэмжээнд хүрээгүй.

           Бэлчээрийн ургамлын ургац 8 дугаар сард нийт сумдын нутгаар мал бэлчээрлээгүй талбайд 9-16 ц/га ургац бүрдсэн уур амьсгалын дундаж ургацаас 1.6-5.4 ц/га-аар бага, мал бэлчээрлэж буй талбайд 1-3 ц/га ургац бүрдэж уур амьсгалын дунджаас 0.9-4.0 ц/га-аар бага ургац бүрдсэн.  

   Дархан –Уул аймгийн нутгаар хөрсөн дээр  60.0-66.2 градус хүрч халсан, агаарт 30 градусыг давж халсан өдөр 24-44, мөн хөрсний гадарга дээр 40 градусыг давж 69-77  өдөр ажиглагдсан нь ургамлын ургалт, ургац буурахад нөлөөлсөн.

 Засгийн газрын 286 дугаар тогтоолын 5 дугаар хавсралтын “ГАН, ЗУДЫН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЖУРАМ” –ын дагуу гангийн байдлыг үнэлэхэд нийт нутгаар 6 дугаар сард гандуу байсан бол 7 дугаар сард Дархан сум гантай, Хонгор, Шарын гол сумдын нутгаар гандуу байлаа. Харин 8 дугаар сард бороо орж ган тайлагдаж хэвийн зуншлагатай болсон байна.

Хортон мэрэгчид:

           Дархан-Уул аймгийн нийт сумдаар бэлчээрийн ургамлын хортон царцаа 5 дугаар сарын 2-р 10 хоногоос  царцааны авгалдай гарч, 7 дугаар сард бие гүйцсэн.

          Төрөл зүйлийн хувьд тоонолжит, Сибирийн, Барабений таршаа, Азийн судалт, нүүдлийн зэрэг царцаа ажиглагдсан.

          7 дугаар сард  царцааны хэт олшролт ажиглагдаж  Дархан сумаас өмнийн зүүн өмнө зүгт Төмөрлөгийн үйлдвэрийн орчим,  Хонгор сумаас  баруун өмнө  зүгт Салхитын орчмоор 1 га талбайд Азийн судалт, тооножилт,  нүүдлийн, сибирийн,  бараан далавчит зэрэг 5 зүйлийн царцааны авгалдай 1м² талбайд дунджаар 8-9 ширхэг тоологдож, бэлчээрийн ургамал хөнөөлт царцаанд  идэгдсэн.

 Мэрэгчдийн тархалт:

 Шарын гол сумын төв Станцаас Зүүн зүг 100 м,  мэрэгчдийн голомт нутагт шар чичүүл  шинээр голомт илэрсэн,  нийт тархалтын хүрээ 1 га газар байна.

Бэлчээрийн төлөв байдал:

Зогсоол цэгүүд дээр бэлчээрийн ургацыг 2014, 2015, 2016 оны мөн үеийнхтэй харьцуулбал:

              Зураг 2. Зогсоол цэгүүдийн бэлчээрийн ургамлын ургац, ц/га