ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН 2018 ОНЫ 06 ДУГААР САРЫН УУР АМЬСГАЛЫН ТОЙМ

Хөрсний гадаргын температурын дундаж нийт нутгаар 21.5...28.4 градусаар  дулаан байлаа.  УАД-тай харьцуулахад Орхон суманд УАД-ийн орчим  бусад сумдаар 2.0-5.4 градусаар дулаан байв.

         Хөрсний гадаргын үнэмлэхүй их температур Дархан суманд 66.7 градусаар дулаан, үнэмлэхүй бага температур Хонгор суманд 1.4 градусаар сэрүүн, хөрсөнд 40⁰C-аас дулаан өдөр нийт сумдаар 26-28 өдөр ажиглагдсан.

Агаарын чийгшил: Агаарын харьцаат чийгийн дундаж 48-56%, дутагдал чийг 11.6-15.1 г/па, агаарын харьцангуй чийг 30%-иас бага  7-11 өдөр ажиглагдсан.

Хур тунадас: Аймгийн нийт нутгаар 11-16 өдөр хур тунадастай байж 7.8..27.3 мм хур тунадас орж, Бүх сумдын нутгаар УАД-аас бага хур  тунадас унасан байна.

Тариалангын талбайд хэмжсэн тунадас хэмжигчээр Алтангадасын талбайд 14.3 мм, 6-р бригадын буудайн талбайд 9.8 мм, төмсний талбайд 5.9 мм,  Цайдамын талбайд 4.0 мм хур тунадас орсон байна.

 

Бэлчээрийн ургамлын судалгаа: Нийт сумдын нутгаар үетэн ургамалд цэцэглэлтийн үе шат, алаг өвс, улалжийн төрлийн ургамалд үрийн боловсролтын үе шат тус тус жигдэрсэн. Нийт ургамлын дундаж өндөр 7-14 см. Бэлчээрийн ургамлын ургац Дархан, Хонгор сумдын бэлчээрт 0.6-0.8 ц/га, Шарын гол, Орхон сумдын бэлчээрт 1.5-1.7 ц/га ургац бүрдсэн. ОЖД ургацтай харьцуулахад Дархан, Хонгор сумдад  2.7-2.9 ц/га-аар, Шарын гол, Орхон сумдад 1.4-1.6 ц/га-аар тус тус бага ургацтай байна. Бэлчээрийн ургамлын ургалтын байдал Орхон сумдын нутгаар сайн бусад сумдын нутгаар дунд. Халуун, хуурай салхины улмаас ширэг улалж, зарим алаг өвсний навчны үзүүр шарлаж  гэмтсэн бусад ургамал гэмтэлгүй.

Жимсний модны ургалтын байдал: Чацарганы модны жимс боловсролтын үе шат  эхлээгүй, үхрийн нүдний жимс боловсролтын үе шат эхэлсэн байна. Жимс модны ургалтын байдал сайн. Чацарганы зулзаган мөчрийн урт 16 см байна.

Таримал ургамлын судалгаа: Хонгор сумын судалгааны улаан буудай тариалсан нийт талбайд  голлолтын үе шат жигдэрч, ИДЗХГдээр цухуйх үе шат эхэлсэн. Буудайн дундаж өндөр 25-38 см,  Цайдамын талбайн буудайн ургалт дунд бусад талбайн буудайн ургалт сайн.

            Төмсөнд хажуугийн нахианы үүслийн үе шат жигдэрч ургамлын дундаж өндөр 9 см. 10м² талбайд төмсний өтгөн сийрэг тодорхойлоход дунджаар 224 бут тоологдсон.  Буглаа цох бага зэрэг тархаж, төмсний ганц нэг бутны навчийг идсэн байна.

        Хонгор, Орхон сумдын бэлчээрт мэрэгчдийн үнэмлэхүй нягтшил, хор хөнөөлийг тооцох ажиглалтын мэдээгээр Хонгор суманд мэрэгчдийн судалгааны 0.25 га  талбайд 5 нүх тоологдож, эзэнтэй нүх тоологдоогүй. Орхон суманд 7 нүх үүнээс эзэнтэй нүх 4 тоологдсон.  Дээрх сумдын мэрэгчтэй газрын ургац 0.7- 1.6 ц/га байв. 

          Царцааны үнэмлэхүй нягтшилыг тодорхойлоход бүх сумдад Сибирийн, тоонолжит, барбины таршаа  царцааны бие гүйцсэн болон авгалдай 1м² талбайд дунджаар 2-5 ширхэг тоологдсон.

Орхон сумын төвөөс зүүн хойш Баян уул  орчмын бэлчээрт хөнөөлт хортон шавьж царцааны  хэт олшролт ажиглагдаж 16 цэгт тоололт хийхэд Сибир,  барбины таршаа, тоонолжит зүйлийн царцааны авгалдай 1м² талбайд  дунджаар 14 ширхэг  тоологдсон.

Хөрсний ууршилтын ажиглалт: Цайдамын талбайд ГГ-550 хөрсний ууршуурыг ургамалтай, ургамалгүй хөрсөнд 6 дугаар сарын 4 нд байрлуулан хэмжилт хийж байна. Хөрсний ууршилтын хэмжилтийн дүнгээр  6 дугаар сард 0.41 мм, ургамалгүй хөрснөөс 0.40 мм ууршилт явагдсан.

Газар доорхи усны горимын ажиглалт: Гүний усны түвшин 4 дүгээр сарын 18 наас эхлэн хэмжихэд 185 см байсан хамгийн бага түвшин 5 дугаар сарын 8 нд 175 см, хамгийн их нь 6 дугаар сарын 28-нд  207 см хүрсэн. 

Хөрсний чийг: 6 дугаар сарын 28-ны байдлаар  Хонгор сумын судалгааны  таримал ургамлын талбайд ашигтай чийгийн нөөц өмнөх 10 хоногоос нийт талбайд бүх гүнд багассан.  Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулахад 0-20 см гүнд Цайдамын буудайн талбай дунд зэргийн чийгтэй, бусад талбайнуудын чийгийн нөөц хангалтгүй. 0-50 см гүнд Алтангадас,   Цайдамын талбайн чийг дунд зэрэг, бусад талбайг чийг хангалтгүй, 0-100 см гүнд  Алтангадас, төмсний талбайн чийг дунд зэрэг, бусад талбайн чийгийн нөөц  хангалтгүй  байна.

Мал аж ахуйд:

        Шарын гол суманд мал хээлтүүлэх ажил эхэлсэн. Нийт сумдад хонь хяргах ажил үргэлжилж байна. Бүх төрлийн малын тарга хүч, малын усан хангамж сайн, худгийн болон голын усаар ундаалж байна. Орхон сумаас бусад сумдын нутгаар хур тунадас багатай,  хэт халалтын улмаас газрын гарц муудах  төлөвтэй байна.

        Засгийн газрын 286 дугаар тогтоолын 5 дугаар хавсралтын “ГАН, ЗУДЫН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЖУРАМ” -ын дагуу гангийн байдлыг үнэлэхэд 6 дугаар сарын 30 -ны байдлаар хур тунадасны хэмжээ УАД-аас нийт нутгаар 20.7-46 хувиар бага орж, агаарын дундаж температурын квадрат хазайцайц УАД-аас 1.4-.3.1 градусаар   давж халсан, харьцаат чийг 30%-иас бага байсан өдрийн тоо Дархан суманд 18 өдөр байсан   Дархан сум гантай, бусад сумдууд гандуу байна.  

 

 

 ОЖД- Олон жилийн дундаж

 

 

 

 

 

ТОЙМ БИЧСЭН:

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ЦАГ УУРЫН

ЕРӨНХИЙ ТЕХНОЛОГИЧ М. АРИУНБУЯН