ДАРХАН-УУЛ АЙМГИЙН ӨВЛИЙН БЭЛЧЭЭРИЙН ЦАСАН БҮРХҮҮЛИЙН СУДАЛГАА

2020 оны 01 дүгээр сарын 22-23-ны өдрүүдэд Дархан-Уул аймгийн нутгаар өвлийн бэлчээрийн болон өвөлжилтийн байдлын судалгааг 9 цэгт хийж цасны зузаан, нягт, цаснаас дээших ургамлын өндрийг тодорхойллоо. Хонгор сумын зүүн  болон баруун өмнө хэсгээр бага зэргийн хунгартай, Шарын гол сумын зүүн болон хойд хэсгээр нэлээд хөрлөж хатуурсан, бусад нутгаар жигд цасан бүрхүүлтэй  байна. Дархан сумын Төмөр толгой орчмоор цас нягтарч хатуураагүй, цасны зузаан дунджаар 10 см, хунгарласан газраа 18 см, хөрийн зузаан 2 см, нягт дунджаар 0.16 г/см³ байлаа.

Хонгор сумын нутгаар цасны зузаан дунджаар 9-16 см, Салхит орчмоор цасны зузаан бага хэдий ч цас нягтарч хатуурснаас нягт ихтэй дунджаар 0.20 г/см³, бусад газраар дунджаар 0.15-0.18 г/см³. Хар бэлчир орчмоор цас хатуурч хөрлөөгүй ч зузаан цастай хунгарын зузаан 28 см, Цогт-Өндөр, Салхит орчмын нутгаар цас хөрлөсөн ч хатуураагүй хөрийн зузаан 3-4 см байлаа.

Орхон сумын нутгаар цасны зузаан 10-11 см, хунгарын зузаан 18-20 см байв. Цасны дундаж нягт 0.15-0.16 г/см³  хөрлөж хатуураагүй сэвсгэр зөөлөн цастай байсан.

Шарын гол сумын нутгаар цасны дундаж зузаан 11-17 см, хунгарын зузаан Олон хөтөл орчмоор 25 см хүрч, цас нэлээд хатуурч хөрлөн, хөрийн зузаан 5 см, нягт нь 0.24 г/см³, бусад газраар цасны дундаж нягт 0.16-0.18 гр/см³, байна. 2019 оны 1 дүгээр сарын 22-23-ны өдрүүдийн хэмжилтийн дүнг уур амьсгалын дундажтай харьцуулахад цасны дундаж зузаан Төмөр толгой, Дэлгэр уул, Дардай нуур орчмын нутгаар дунджийн орчим, бусад сумдын нутгаар дунджаас 2-5 см-ээр өндөр цасан бүрхүүлтэй байна. Цасны дундаж нягт уур амьсгалын дунджаас Олон хөтөл, Салхит орчмоор дунджаас 0.04-0.06 гр/см³ их, бусад нутгаар дунджийн орчим нягттай байна. Бүх нутгаар бог бод мал бэлчээрлэж байлаа.

Цаснаас дээш цухуйсан ургамал Салхит, Дэлгэр уул орчмын нутгаар үетэн, ширэг улалж, алаг өвс, Цогт өндөр, Дардай нуур орчмын нутгаар хялгана, дэрс, харгана зэрэг өндөр ургадаг ургамлууд зонхилж дундаж өндөр 7-15 см байна. Хонгор сумын Хар бэлчир, Шарын гол сумын  нутгаар цаснаас дээш ургамал цухуйгаагүй. Шарын гол сумын Олон хөтөл орчмын бэлчээрт мал бэлчээх боломжгүй, Хар бэлчир орчмоор мал бэлчээрлэхэд хүндрэл үүсэх нөхцөл бүрдэж, бусад нутгаар малын бэлчээрлэлт саатаагүй мал бэлчээх боломжтой малын туурай халцраагүй.  

Өвөлжилтийн байдлаас шалтгаалсан малын  хорогдолгүй. Цаашид хүйтний эрч чангарч цасны зузаан нэмэгдэхэд Хонгор сумын Хар бэлчир, Салхит, Шарын гол сумын ихэнх  газраар өвөлжилт, хаваржилтын байдал хүндрэх төлөвтэй байна.

МУ-ын ЗГ-ын 286 дугаар тогтоолын зудыг үнэлэх шалгуураар үнэлэхэд Хонгор сумын Хар бэлчир, Шарын гол сумын Олон хөтөл орчмын бэлчээр Цагаанаар зудархуу бусад хэмжилт хийсэн цэгүүдэд өвөлжилт хэвийн байна.

УС ЦАГ УУР,  ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТӨВ