2018 ОНЫ 6 ДУГААР САРЫН ГУРАВДУГААР АРАВ ХОНОГИЙН ТОЙМ МЭДЭЭ

           2018 ОНЫ 6 ДУГААР САРЫН ГУРАВДУГААР    

 АРАВ ХОНОГИЙН ТОЙМ МЭДЭЭ

2018 оны 07 дугаар сарын 01                                                                                

Цаг агаарын нөхцөл: Аймгийн нийт нутгаар агаарын дундаж температур 19.6...22.8 градус дулаан байв. Агаарын үнэмлэхүй бага 7.6...12.0 градус дулаан, үнэмлэхүй их температур 33.8...36.9 градус дулаан байлаа. Агаарт 30 градусаас давж халсан өдрийн тоо нийт нутгаар 3-6 өдөр ажиглагдсан. Агаарын дундаж температурыг УАД-тай харьцуулахад Шарын гол суманд УАД-ийн орчим, бусад сумдын нутгаар 1.9-4.5 градусаар дулаан байлаа.

Хүснэгт 1. Агаарын температур

         

Хөрсний гадаргын үнэмлэхүй бага температур 3.4...4.9 градус дулаан,  үнэмлэхүй их температур 59.8...66.7 градус дулаан, хөрсөн дээр 40 градусаас давж халсан өдрийн тоо 9 өдөр ажиглагдсан.

         Хүснэгт 2. Хөрсний гадаргын температур

                              

                             Зураг 1.Сумдад орсон хур тунадасны хэмжээ, мм

Бэлчээрийн ургамлын судалгаа: Нийт сумдын нутгаар үетэн ургамалд цэцэглэлтийн үе шат, алаг өвс, улалжийн төрлийн ургамалд үрийн боловсролтын үе шат тус тус жигдэрсэн. Цочир хүйтрэлээс шалтгаалж гэмтсэн мангирын дахин цухуйлтын үе шат эхлээгүй. Нийт ургамлын дундаж өндөр 7-14 см. Бэлчээрийн ургамлын ургац Дархан, Хонгор сумдын бэлчээрт 0.6-0.8 ц/га, Шарын гол, Орхон сумдын бэлчээрт 1.5-1.7 ц/га ургац бүрдсэн. ОЖД ургацтай харьцуулахад Дархан, Хонгор сумдад  2.7-2.9 ц/га-аар, Шарын гол, Орхон сумдад 1.4-1.6 ц/га-аар тус тус бага ургацтай байна.  Бэлчээрийн ургамлын ургалтын байдал Орхон сумдын нутгаар сайн бусад сумдын нутгаар  чийг тутмаг, халуун хуурай салхины улмаас ширэг улалж, гичгэнэ зэрэг ургамлын навчны үзүүр шарлаж  гэмтсэн бусад ургамал гэмтэлгүй.

Жимсний модны ургалтын байдал: Чацарганы модны жимс боловсролтын үе шат  эхлээгүй, үхрийн нүдний жимс боловсролтын үе шат эхэлсэн байна. Жимс модны ургалтын байдал сайн. Чацарганы зулзаган мөчрийн урт 16 см байна.

       Төмсөнд хажуугийн нахианы үүслийн үе шат жигдэрч ургамлын дундаж өндөр 9 см. 10м² талбайд төмсний өтгөн сийрэг тодорхойлоход дунджаар 224 бут тоологдсон.  Буглаа цох бага зэрэг тархаж, төмсний ганц нэг бутны навчийг идсэн байна.

Бэлчээрийн хортон мэрэгчдийн ажиглалт:

     Хонгор, Орхон сумдын бэлчээрт мэрэгчдийн үнэмлэхүй нягтшил, хор хөнөөлийг тооцох ажиглалтын мэдээгээр Хонгор суманд мэрэгчдийн судалгааны 0.25 га  талбайд 5 нүх тоологдож, эзэнтэй нүх тоологдоогүй. Орхон суманд 7 нүх үүнээс эзэнтэй нүх 4 тоологдсон.  Дээрх сумдын мэрэгчтэй газрын ургац 0.7- 1.6 ц/га байв. 

       Царцааны үнэмлэхүй нягтшилыг тодорхойлоход бүх сумдад Сибирийн, тоонолжит, барбины таршаа  царцааны бие гүйцсэн болон авгалдай 1м² талбайд дунджаар 2-5 ширхэг тоологдсон.

        Орхон сумын төвөөс зүүн хойш Баян уул  орчмын бэлчээрт хөнөөлт хортон шавьж царцааны  хэт олшролт ажиглагдаж 16 цэгт тоололт хийхэд Сибир,  барбины таршаа, тоонолжит зүйлийн царцааны авгалдай 1м² талбайд  дунджаар 14 ширхэг  тоологдсон.

Хөрсний ууршилтын ажиглалт: Цайдамын талбайд ГГ-550 хөрсний ууршуурыг ургамалтай, ургамалгүй хөрсөнд 6 дугаар сарын 4 нд байрлуулан хэмжилт хийж байна. Хөрсний ууршилтын хэмжилтийн дүнгээр  6 дугаар сард 0.41 мм, ургамалгүй хөрснөөс 0.40 мм ууршилт явагдсан.

Газар доорхи усны горимын ажиглалт: Гүний усны түвшин 4 дүгээр сарын 18 наас эхлэн хэмжихэд 185 см байсан хамгийн бага түвшин 5 дугаар сарын 8 нд 175 см, хамгийн их нь 6 дугаар сарын 28-нд  207 см хүрсэн.

Ашигтай чийгийн нөөц өмнөх 10 хоногоос нийт талбайд бүх гүнд багассан.

        0-20 см –ийн гүнд 2.6-12.3 мм-ээр,  0-50 см гүнд  1.2-20.1 мм-ээр, 0-100 см гүнд 4.9-35.5 мм-ээр тус тус багассан байна. Хөрсний ашигтай чийгийн нөөцийг чийг багтаамжийн доод хязгаартай харьцуулахад 0-20 см гүнд Цайдамын буудайн талбай дунд зэргийн чийгтэй, бусад талбайнуудын чийгийн нөөц хангалтгүй. 0-50 см гүнд Алтангадас, Цайдамын талбайн чийг дунд зэрэг, бусад талбайг чийг хангалтгүй, 0-100 см гүнд  Алтангадас, төмсний талбайн чийг дунд зэрэг, бусад талбайн чийгийн нөөц  хангалтгүй  байна.

Мал аж ахуйд:

        Шарын гол суманд мал хээлтүүлэх ажил эхэлсэн. Нийт сумдад хонь хяргах ажил үргэлжилж байна. Бүх төрлийн малын тарга хүч, малын усан хангамж сайн, худгийн болон голын усаар ундаалж байна. Орхон сумаас бусад сумдын нутгаар хур тунадас багатай,  хэт халалтын улмаас газрын гарц муудах  төлөвтэй байна.

        Засгийн газрын 286 дугаар тогтоолын 5 дугаар хавсралтын “ГАН, ЗУДЫН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЖУРАМ” -ын дагуу гангийн байдлыг үнэлэхэд 6 дугаар сарын 30 -ны байдлаар хур тунадасны хэмжээ УАД-аас нийт нутгаар 14.4.-51.3 хувиар бага орж, агаарын дундаж температурын квадрат хазайцайц  УАД-аас 1.4-3.1 градусаар   давж халснаас Дархан сум гантай, Хонгор, Орхон, Шарын гол сум гандуу байна.  

 

 

ТОЙМ БИЧСЭН:

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ЦАГ УУРЫН

ЕРӨНХИЙ ТЕХНОЛОГИЧ М. АРИУНБУЯН